“Əgər hər hansı bir mətləbi sözlə izah etmək mümkün olsaydı, o zaman rəqs etməyin heç bir anlamı olmazdı...”                                                                                                  

Aysedora Dunkan

Doğrudan da, sözlə izah edə bilmədiyimiz mətləbləri rəqslə anlatmaq mümkündür. Bir rəqsdə o qədər söz, o qədər incə məqam var ki... Yenə də... Sözlə izah etmək mümkün deyil.

“Ceyranı”, “Turacı”, “İnnabı”, “Mirzeyi”, “Vağzalı”, “Tərəkəmə”, “Heyvagülü”, “Naz eləmə”, “Uzundərə”, “Çobanı”, “Qavalla rəqs”, “Qoçəli”... Bu rəqslərin hər bir elementində, hər bir hərəkətində böyük tarix var. Buna Qobustanın qayaüstü rəsmləri də şahiddir. Azərbaycanın milli rəqsləri olduqca qədim tarixə malikdir...

Müsahibimiz Azərbaycan, ispan, qaraçı və digər xalq rəqslərinin mahir ifaçısı, avqustun 6-da doğum gününü qeyd edən Azərbaycanın Xalq artisti rəqqasə Təranə xanım Muradovadır.

- Təranə xanım, yeri gəlmişkən, ən yaddaqalan ad gününüz hansı olub?

- Mən ad günlərimi keçirməyi çox sevirəm. Çünki, sevdiyim dostlarım, yaxınlarım, doğmalarım yanımda olur. Bu səbəbdən də hər ad günüm yadda qalan olur. Amma, ən çox 16 və 50 yaşım olanda keçirdiym ad günlərim yadımda qalıb. Mən 4 yaşımdan rəqs dərnəyinə gedirdim, anam isə həmişə buna uşaqlıq həvəsi kimi baxıb və heç cür razı olmurdu ki, mən bu sənətlə ciddi  məşğul olum. Artıq 16 yaşım tamam olanda hiss etdi ki, mən bu sənətsiz yaşaya bilmərəm. Həmin gün mənə xeyir-duasını və tövsiyyələrini verdi. Bu, mənim üçün çox öməmli idi və mən 17 yaşımdan artıq Dövlət Rəqs Ansamblına gəldim. Bu səbəbdən həmin ad günüm mənim üçün yaddaqalan oldu. 50 illik yubileyim isə həm də mənim səhnə fəaliyyətimin 36 illiyinə təsadüf etdi. Bu illər ərzində mən dünyanı gəzərək Azərbaycanı təmsil etmişəm. Bütün dünyadan özümə dost qazanmışam. 50 illiyimi qeyd edəndə bütün bu dostlarım, sənət yoldaşlarım xoş günümü mənimlə bölüşürdü. Bu, mənimçün çox qürurverici idi. Çünki 36 il ərzində dünyanın dörd tərəfindən qazandığım dostlarım, sənət yoldaşlarım yanımda idi. Gürcüstandan, Rusiyadan, Türkiyədən olan sənət yoldaşlarım rəqs kollektivləri ilə təbrikə gəlmişdilər.

- Ad günlərinizdə daha çox hansı hədiyyələri almağı sevirsiniz?

- Çiçək. Çox sevirəm çiçəkləri. Çünki daim konsertlərdə qalaq-qalaq gül çələngləri almışam. Həyat yoldaşım da mənə tez-tez gül hədiyyə edir. Məncə, bütün xanımlar çiçəkləri sevir.

- Siz AzTV-də Bədii Şuranın üzvüsünüz. Təklif kim tərəfindən gəldi? Bir qədər bu barədə danışardınız...

- Mən rəhbərlik tərəfindən iclasda iştirak etmək dəvəti aldım. İclasda isə Bədii Şuraya üzv seçildim. Şuranın tərkibində öz işinin peşəkarları, sənətdə öz sözünü deyən ustad sənətkarlarımız var: Faiq Sucəddinov, Baba Vəziroğlu, Ceyran Mahmudova, Fəxriyyə Xələfova, Mübariz Tağıyev, Flora Xəlilzadə və s. Ötən mövsüm ərzində çox böyük işlər görüldü şura tərəfindən. İrad, təklif və tövsiyələrimiz gənc nəsil üçün çox önəmli idi. Çünki, gələcəyimiz olan gənclər televiziyaları çox izləyirlər. Televiziyanın bu yöndə məsuliyyəti böyükdür. Gənclərimizin necə formalaşmasının, tərbiyə almasının 90 faizi TV-lərin öhtəsinə düşür. Hər yeni verilişdən sonra müzakirələrimiz olurdu. Geyim, diksiya, qamət, plastika, rəqs, studiyanın quruluşuna kimi müzakirə olunurdu. Bu sahədə bədii şura çox böyük işlər gördü. Növbəti televiziya mövsümü üçün də bir çox təkliflərimiz oldu.

- Təranə xanım, sizin çox maraqlı bir hobbiniz var: milli geyimli gəlincikləri yığırsınız. Sayı neçəyə çatıb gəlinciklərinizin?

- Çoxdur. Artıq evdə yerim yoxdur, bir hissəsini bağa da aparmışam. Olduğum hər ölkədə çalışıram həmin ölkənin milli geyimli gəlinciklərini alım. Yaponiya, Almaniya, Avstriya, Kuba, Meksika və s. Bütün bu ölkələrin milli geyimli gəlinciklərini alıb gətirmişəm. Ölçüsündən asılı olmayaraq, çox kiçik ölçülü gəlinciklərim də var, çox böyük ölçülü də. Əvvəllər suvenir olaraq olduğum olkələrdən boşqablar gətirməyi çox sevirdim. Sonralar gəlinciklər gətirməyə başladım. Çünki hər ölkənin milli geyimləri ilə maraqlanmağa başladım və bu maraq gəlinciklər toplamağıma səbəb oldu.

- Rusiyanın məşhur balet ustası Maya Plisetskaya deyirdi ki, rəqqasə üçün ən ideal mətbəx Yapon mətbəxidir. Bəs siz çəkinizi necə saxlayırsınız, xüsusi pəhriziniz varmı?

- Xeyr. 16-17 yaşlarımda pəhriz saxlayırdim, çünki həmin yaş dövrundə gənclərin orqanizminin formalaşan dövrüdür. Nəzərə alsaq ki, ailədə kilolu xanımlar var idi. Və genetik olaraq məni də bu təhlükə gözləyə bilərdi. Bu baxımdan səhnə formamı qorumaq üçün mütləq pəhriz saxlamalı idim. Sonra anladım ki, bədəni formada saxlamaq üçün daimi pəhrizlər kifayət etmir. Çünki pəhrizi dayandıran kimi yenidən çəki artmağa başlayır. Mənim üçün ən önəmli pəhriz – hərəkətdir, ən böyük istirahət rəqsdir. Evdə, bağda olanda da məşq edirəm. Bir sözlə formamı saxlamaq üçün fiziki işlər çox görürəm.

- Xoreoqrafiya Akademiyasındakı fəaliyyətinizdən istərdik danışasınız. Bilirik ki, siz orada həm rəqsi tədris edirsiniz, həm də akademiyanın xarici əlaqələr üzrə prorektorusunuz...

 - Xoreoqrafiya məktəbimizin 90 illiyi oldu. Qafqazda yeganə xoreoqrafiya məktəbi idi. İndi isə Qafqazda yeganə Xoreoqrafiya Akademiyamız var. Bu, rəqs sənəti üçün çox önəmlidir. Hazırda 13 xarici tələbəmiz var.  Baxmayaraq ki, Akademiyamız yenidir, amma artıq xarici ölkələrdən tələbələrimiz var. Bu, bizim uğurumuzdur. Biz təhsil aldığımız zaman dərs vəsaiti olaraq 3-4 kitab var idi, bu baxımdan çox əziyyət çəkirdik. O vaxt Əlibaba Abdullayev, Qəmər Almaszadə, Kamal Həsənovun kitablarından öyrənirdik. Milli, klassik rəqslərin tarixi ilə bağlı çox az sayda dərs vəsaitimiz var idi. İndi isə bir çox kitablar var. Artıq mənim də kitabım çapa hazırlanır. Bu kitabda “Uzundərə”, “İnnabı”, “Qavalla rəqs”, “Tərəkəmə” rəqsi hərəkətləri, quruluşu ilə tarixə yazılan rəqslər növünə aiddir. Çünki, bəzi ölkələr bu rəqsləri öz adlarına çıxmaqa cəhd edirlər. Çox xoşdur ki, bu istiqamətdə Xoreoqrafiya Akademiyası çox böyük işlər aparır. Mən xoreoqrafiya məktəbində təhsil alanda “Uzundərə”, “Sarı gəlin”, “Qarabağ yallısı” Azərbaycan regionlarının yallılarını keçirdik. Amma bunlar heç bir kitabda yox idi, bütün bu rəqslərin tarixini bizə müəllimlərimiz tədris edirdilər. Çox xoşdur ki, artıq bu rəqslər tarixdə qalacaq, kitablar çap olunandan sonra gələcək nəsil bu rəqslər haqda kitablar vasitəsilə bilgi alacaq.

Azərbaycan baleti hər zaman bütün dünyada tanınıb. Regionlarımızdan çox gənclər təhsil almaq üçün akademiyamıza üz tutur. Bu, bizi çox sevindirir. Gürcüstandan, Ukraynadan, Türkiyədən, İrandan tələbələrimiz var. Artıq Dağıstandan da bizim akademiyada təhsil almaq üçün gənclərdən müraciətlər gəlir. Çünki rəqs sənəti üçün mütləq professional məktəb keçməlisən. Sadəcə bir rəqsi öyrənib ifa etməklə deyil. Hər bir rəqsin tarixi süjetini bilməlisən. Azərbaycan rəqsləri də çox böyük tarixə malikdir, çox incə yanaşmalar var. Elə hərəkətlər var ki, mütləq onların məktəbini keçməlisən, tarixini öyrənməlisən. Mən də çox böyük məktəb keçmişəm. SSRİ Xalq artisti Leyla Vəkilova, Xumar Zülfüqarova, Afaq Məlikova və s. kimi dünyada sənətləri ilə öz sözünü deyən ustadlardan dərs almışam. Fəxr edirəm ki, onların davamçıları olmuşam, məmin də davamçılarım var və ümid edirəm ki, onlar da dünyada öz sözünü demiş sənətkarkar olacaqlar.

 - Öz ifanızda daha çox hansı rəqsi bəyənirsiniz?

 - Bayaq da qeyd etdiyim kimi, mən böyük məktəb keçmişəm. Tək milli rəqslər yox, dünya ölkələrinin rəqslərini öyrənmişəm. Hər hansı bir ölkəyə gedəndə və ya Azərbaycana hansısa ölkədən qonaqlar, dövlət başçıları gələndə həmişə o ölkələrin rəqslərini hədiyyə olaraq ifa edirdim. Argentinada, Rusiyada, Yaponiyada, Çində. Bundan əlavə, “Qız qalası”, “Eşq və ölüm” baletlərində ifa etmışəm. Amma daha çox Azərbaycan milli rəqslərinə önəm verirəm. Ən sevdiyim rəqs “Vağzalı-Mirzeyi”dir. Bu, çox böyük tarixə malik olan bir rəqsdir. Rəqslərimdə seçim etmirəm. Çünki milli rəqslərimizin hər biri mənim üçün əzizdir. Üzüyir Hacıbəylinin “Cəngi” rəqsini də çox sevirəm. Amma xasiyyətimə, xarakterimə uyğun, özümə daha yaxın olan Argentina tanqosunu ifa etməyi çox sevirəm.

 - Təranə xanım, bir daha sizi ad gününüz münasibətilə təbrik edir və maraqlı müsahibə üçün təşəkkür edirik...

- Çox sağ olun. Sonda saytınız vasitəsiylə gənclərə bir tövsiyə etmək istəyirəm. Bu sənətdə olduğum üçün çox xoşbəxtəm və gələcək nəslə demək istəyirəm ki, sənətindən asılı olmayaraq seçdikləri peşəni sevsinlər və inkişaf etdirsinlər...

Gülər Sadıqova Şərifi