Fəhmi - ərəbcə anlayan, anlaqlı deməkdir. Keçmişdə bu təxəllüslə yazıb-yaradan bir çox şairlər olub. Onlardan biri Şah Təhmasib Səfəvinin oğlu Sultan Məhəmməd Xudabəndə idi ki, Fəhmi təxəllüsü ilə şeirlər yazardı. O, həmçinin öz dövrünün istedadlı bəstəkar və rəssamlarından biri idi. Tarixin digər Fəhmisi isə mövlana Movəhed-əl-din Fəhmi Kaşan şəhərinin Səfəvi dövründəki şairlərindən olub. Və ya bir başqa Fəhmi, hicri-qəməri tarixinin 10-cu əsrində yaşayıb-yaradan şair Fəhmi Əstərabadi...

Müsahibimiz də Fəhmidir – İlqar Fəhmi. Avqustun 18-də 45 yaşını qeyd edən şair, yazıçı, kinodramaturq, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Yaradıcılıq məsələləri üzrə katibi İlqar Əliabbas oğlu Paşayev...

Doğum günü ərəfəsində görüşdük İlqar Fəhmiylə. İlk sualımız da elə ad günüylə bağlı oldu...

- İlqar müəllim, ən yaddaqalan ad gününüz neçə yaşınızda olub və ən gözlənilməz hədiyyənizi xatırlayırsınız?

- Mənim ad günüm avqust ayındadır, yay tətilinə düşürdü. Uşaqlıqda da həmişə yay tətilini Zirə kəndində, babamgildə keçirirdim. Ad günümdə həmişə qohumlar yığışırdı. Ən yaddaqalan ad günüm 16 yaşımı qeyd etməyim oldu. Hərçənd ki, bu, bir az kədərli detal ilə bağlıdır… Çünki həmin gün son ad günüm idi ki, anam ayaq üstə idi… Sonra xəstələndi, bir neçə il yataqda oldu və dünyasını dəyişdi… O ki, qaldı hədiyyəyə, təsadüf elə gətirdi ki, 2014-cü ilin avqustunda, məhz ad günümdə məni Azərbaycan Yazıçılar Birliyində rəhbərlik çağırıb bildirdi ki, səni yaradıcılıq məsələləri üzrə katib təyin etmək fikrimiz var. Mən də etimada görə təşəkkür etdim. Bir neçə gün sonra isə əmrim verildi. Bəlkə bu da ad günümə taleyin bir hədiyyəsi idi...

- 44 yaşınız olanda 44 rəqəmini mistikayla əlaqələndirdiniz ki, iki 4 yan-yana olanda nəsə baş verir və s. Bəs dördlə beş yanaşı duranda necə?

- Bəlkə də 45 yaş insanın həyatında mistikanın bitdiyi dönəmdir. Çünki nə qədər kədərli də olsa, artıq hisslər, duyğular müəyyən qədər deformasiyaya uğrayır, keçmişlə gələcəyin arasında qalırsan və sanki keçmişin gələcəkdən nə qədər böyük olduğunu anlayırsan… Bilmirəm, hər halda mən gəncliyimi tez itirən adamlardan olmuşam. Valideynlərim tez vəfat edib, uzun illər tək yaşamışam… İndi də mənə elə gəlir ki, qocalıq da vaxtından tez gəlib. İnsanın içindəki fəsillər ardıcıllığı qarışanda, bəzən xoşagəlməz atmosfer yaranır. Adlamaq mümkündür, əlbəttə. Amma çətindir...

- Siz “Mədəniyyət” kanalında “Məclisi-üns” ədəbi verilişinin aparıcısı, həm də “Muğam” Televiziya Müsabiqəsinin münsifi və icraçı direktorusunuz. Bu təkliflər sizə necə, kimlər tərəfindən gəldi?

- “Məclisi-üns” verilişini 15 il əvvəl Yaqub Əliyev yaratmışdı və elə yaranan vaxtdan da layihənin fərqliliyi, maraqlılığı tamaşaçıların diqqətini cəlb etmişdi. Sonra uzun illər bizim ustad qəzəlxanımız, Hacı Ələmdar Mahir aparırdı bu verilişi. O vəfat edəndən sonra isə mənə təklif olundu. Mən də razılaşdım, hətta heyətə də müəyyən əlavələr edildi. Muğam müsabiqəsinin təklifi isə ötən il AZTV-nin rəhbərliyindən gəldi. Hərçənd, müəyyən çətinliklərim oldu, çünki bilirsiniz, bizdə insanların xasiyyəti belədir ki, hamı öz yaxınını, qohumunu və ya tələbəsini o birilərdən üstün hesab edir. İstənilən ifaçı müsabiqəni tərk edirdisə, müəyyən narazılıqlar olurdu. Lakin, şükürlər olsun ki, problemsiz başa vurduq və sevinirəm ki, mədəniyyətimiz üçün çox maraqlı ifaçılar kəşf edə bildik...

- Əsərlərinizin birində Bakının tarixini vampirlə müqayisə etmisiniz. Daha sonra onu babanıza bənzətmisiniz. Ümumiyyətlə, Bakıya bənzətmələriniz çoxdur... Bu, Bakını çox istəməyinizdən irəli gəlir?..

- Mənim Bakıya sevgim bir qədər fərqlidir… Bilirsiniz, mən maddi olaraq Bakını heç o qədər də tanımıram. Deyim ki, şəhərin qədim küçələrini çox gəzirəm və ya binaların, evlərin, küçələrin tarixini çox yaxşı bilirəm, yox, elə deyil. Mən Bakının ruhunu sevirəm, Bakı ideyasını sevirəm… Həm də sadəcə sevmirəm, Bakı mənim içimdədir… Ona görə vampir yazmışıdm o vaxt. İçimdə oturub vampir kimi qanımı içir, amma həm də mənə güc verir. Bakıdan kənarda heç nə yaza bilmərəm…

- Yaradıcılığınızda hansı yeniliklər var?

- Keçən ilin ən böyük yeniliyi “Nəsimi ili” çərçivəsində şairin fəlsəfəsini əks etdirən «Mənəm mən» pyesimin Dövlət Yuğ Teatrında istedadlı rejissor Mehriban Ələkbərzadə tərəfindən səhnələşdirilməsi oldu. Premyerası ötən ilin son günlərində baş tutan tamaşa bu ilin əvvəlindən mütəmadi göstərilirdi və tamaşaçıların böyük marağına səbəb olmuşdu. Mətbuatda xeyli məqalələr dərc edildi bu barədə… Heyf ki, pandemiya dövrünə düşdüyündən teatrların fəaliyyəti dayandı və arzulayanların hamısı baxa bilmədi bu tamaşaya. Ümid edirəm ki, yeni teatr mövsümünə kimi hər şey qaydasına düşəcək. Bu il isə sosial-satira mövzusunda olan bir povestimin motivləri əsasında 10 serialıq serial çəkildi. Artıq tamamlanma işləri gedir. Bundan əlavə, «ədəbiyyat qəzeti»ndə xeyli hekayələrim çap olundu. Yeniliklər çoxdur, amma işlərin çoxu karantinlə bağlı dayandığına görə anons vermək istəmirəm…

- Getdi Bakının mərhəməti, rəhmi də getdi,

  Qəhri-qəzəbi, vahiməsi, zəhmi də getdi.

  Bir Fəhmi idi tək dolaşan dar küçələrdə

  Bir gün dedilər, baş götürüb Fəhmi də getdi - Bakıdan hansı halda baş götürüb gedə bilərsiniz?

- Məncə yox, gedə bilmərəm… Hərdən düşünürəm ki, insanın bir coğrafi məkana bu qədər bağlılığı bəlkə də onun inkişafına mane olur. Bəlkə də nə vaxtsa bu bağlılıq azaldı, deyə bilmərəm, amma indi mənim heç düşüncəmdə də yoxdur ki, harasa köçə bilərəm… Bilirsiniz, mənim uzun illər maşınım da olub, müəyyən imkanlarım da… Amma mən ilk dəfə 32 yaşında Bakını tərk edib, rayonlara getmişəm. Yəni xaricdə tədbirlərdə-filanda çox olurdum. Amma Azərbaycanı görməmişdim. Azərbaycan, Vətən anlayışı mənim üçün elə Bakıdan ibarət idi… Sonra artıq işlə bağlı rayonlara ezamiyyətlər oldu, gedib-gəlirdim.

- Müsahibələrinizin birində ədəbiyyata gəlişinizin əsas səbəbkarı kimi 90-cı illərin çörək növbələrini göstərmişdiniz. Bu barədə ətraflı danışardınız...

- Bilirsiniz, o çörək növbələrində qəribə bir atmosfer var idi. Ən birinci - zamansızlıq… Sən gözləyirsən, hamı gözləyir, amma çörəyin nə vaxt gələcəyi bilinmir. Çünki heç vaxt qabaqcadan dəqiq bilinmirdi… eləcə gözləyirsən… və təbii ki, bu gözləmə prossesində hərə öz başını bir cür qatmağa çalışırdı. Mən də fikrimdə süjetlər qururdum, qəzəl beytləri fikirləşirdim. Bir gün bu növbələrdə təsadüfən qəzəlxan Rüstəm Samitlə rastlaşdım və ona dedim ki, mən də qəzəl yazıram… Sonra o, məni Mədəniyyət Fondunda fəaliyyət göstərən “Məcməüş-şüəra” məclisinə gətirdi və mən o axına düşdüm...

- İlqar müəllim, maraqlı müsahibə üçün minnətdarlığımızı bildiririk və doğum gününüzü təbrik edirik...

- Təşəkkür edirəm.

Gülər Sadıqova Şərifi