Qazaxıstan və Azərbaycan əlaqələrinin 30 ili tamam olur. Bu müddət ərzində xalqlarımız arasındakı mədəni, siyasi, iqtisadi sahədə uzun illərə söykənən əməkdaşlıq, dostluq münasibətləri daha da möhkəmlənib.
2004-cü ildə Kendebay Karabdalov tərəfindən yaradılmış bu muzeyin maraqlı tarixçəsi var. Çimkəndin ən diqqətçəkən məkanlarından olan “Kıluet” etnomuzeyi Kendebay Karabdalovun biliklərinin, fəlsəfəsinin əks olunduğu doğma məskənidir. Muzey inşa etmək onun uşaqlıqdan arzusu olub, hətta etnomuzeyi bəzəyən eksponatlar onun tikilməsindən illər əvvəl hazırlanmışdı. “Kıluet” etnomuzeyinin divarları arasında gəzəndə tarixin nəfəsini, əsrlərin izini duymaq olur. Kendebay Karabdalov bura uşaqlıq və ailə xatirələrini, dulusçuluq nümunələrini, peşəkar ifa etdiyi və öz əl işləri olan qədim musiqi alətlərini toplayıb. O, qeyd edir ki, YUNESKO nümayəndələri də bir vaxtlar bu muzeyə baş çəkib, onun ifasında qədim qazax melodiyalarının füsunkarlığına qərq olublar.
Bu böyük ərazidə Çimkənd şəhərinin 2200 illik tarixinə, keçdiyi mərhələli inkişaf yoluna şahidlik etmək olar. Çimkənd qala-kompleksi şəhərin mərkəzində, ən yüksək nöqtədə yerləşir. 2021-ci ilin mart ayında yaradılan qala-kompleksində şəhərciyin tarixinin arxeoloji obyekt kimi əks olunmasına çalışılıb. Burada hələ də qazıntılar davam etdirilir, yeni artefaktlar üzə çıxır. Qazıntılardan birində bu ərazidə zərdüştlük ənənələri ilə dəfn edilmiş insan qalıqları aşkarlanıb. Bu da əhalinin islamdan əvvəl dini inancı, mədəniyyəti barədə məlumat mənbəyi hesab olunur. Qazıntılar zamanı tapılan maddi sübutlar burada yaşayan insanların zəngin şəxslər olduğunu deməyə imkan verir. Xüsusilə diqqət çəkən tarixi nümunələrdən biri Sayram-İspicabdan gətirilən sütundur. Deyilənə görə, üzərində Qurandan ayələr yazılan sütunun ətrafına bir vaxtlar qadınlar yığışaraq xoşbəxtlik üçün dualar və niyət edirlərmiş.
Türküstanda yerləşən Xoca Əhməd Yəsəvi mavzoley-kompleksinin tikilmə tarixi həmin torpaqlarda Əmir Teymurun Qızıl Orda xanı Toxtamış üzərində qələbəsini qeyd etdiyi illərə təsadüf edir. Məhz bununla Əmir Teymur yerli xalqların hörmətini qazanmaq istəyir, həm də düşmənlərinə öz qüdrətini göstərməyə çalışırdı. Qazax xanlığı dövründə də bu ərazi əhəmiyyətini itirməmişdi. Mavzoley-kompleksin “Böyük Ağsaray” zalında dərvişlər toplaşar, elçilərlə söhbətləşərləmişlər. “Kiçik Ağsaray”da isə hörmətli şəxslər dəfn edilirdi. Muzeyin mərkəzində Əmir Teymurun sifarişi ilə hazırlanmış Taykazan qoyulub. Əbdüləziz Şərafəttin əl işi olan, 2 ton tutumlu, birlik, bolluq-bərəkət simvolu olan bu qazandan bir vaxtlar Xoca Əhməd Yəsəvinin mavzoleyini ziyarətə gələn insanlara şərbət paylanarmış. Taykazan 30-cu illərdə Ermitaj muzeyinə aparılmış, 80-ci illərin sonunda yenidən Türküstana qaytarılmışdır.
Xoca Əhməd Yəsəvi mavzoley-kompleksinin yaxınlığında “Həzrət Sultan” ərazisində yerləşən digər məşhur turistik məkan isə “Karvansaray”dır. 188 hektarlıq böyük ərazini əhatə edən kompleks özündə otelləri, parkları, bəzi muzey və restoranları birləşdirir. Orta Asiyada heç bir analoqu olmayan “Karvansaray”ın qapıları Qazaxıstanın seyrinə dalmaq, onun tarixini duymaq istəyən hər kəs üçün açıqdır. Qazaxıstanın turizm impulsunu artıraracaq məkanlardan biri kimi “Karvansaray”da yeniliklərin tətbiq edilməsi planlaşdırılır.
Humay Süleymanlı, Tofiq Ağayev, Zaur Bayramov
