İçərişəhər Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsi yeni bir kitab təqdim edib. Orta əsrlərin ən sirli abidələrindən biri - Bayıl qalasına həsr olunmuş "Şirvanşahlar Dövlətinin abidələri" seriyasından "Səbayıl" kitabı nəşr edilib.

Bayıl qəsrinə həsr olunmuş bu kitab çox maraqlı əsaslar üzərinə yazılıb. Belə ki, deyilənə görə, XIX əsrdə  Bakı sakinləri bir anda görünməmiş iki hadisədən təsirləndilər - Xəzərin səviyyəsi aşağı düşməyə başladı və tədricən ilbəil suyun altından güclü bir qalanın qalıqları göründü və sonra suyun üstünə qalxdı. Təbii olaraq bu hadisə o dövr üçün böyük təşvişə səbəb olub. Bu möcüzəni - "sualtı karvansarası", "Bayıl daşları", "Səbayıl şəhəri" adlandıranlar da olub. Kitabın müəllifi tarix üzrə fəlsəfə doktoru Səbuhi Əhmədov qəsr haaqında maraqlı faktlar üzə çıxarıb.

Kitabın müəllifi Səbuhi Əhmədov kitab haqda bunları dedi: "Bu abidə çox unikal bir abidədir.Unikallığı ilə bərabər həm də çox müəmmalı bir abidədir. Kitabın əsas mahiyyəti onda ibarətdir ki, biz mövcud olan fərziyələri müasir baxımdan təhlil etdik onları uzlaşdırmaga çalışdıq.Tarixçilər öz fikirlərini söylədilər, arxeoloqlar da öz fikirlərini. Çox təccüblə özümüz də öyrəndik ki, sən demə XIII əsrdə Azərbaycana Genuedan uzaq İtaliyadan səyyahlar gəlmişdir hətta onlardan birinin adını da tapa bildik.İkinci bizi maraqlandıran bir məqam hansı şəraitdə bu abidə inşa edilmişdir......"

Bayıl qəsrinə həsr olunmuş "Səbayıl" kitabında qalada olan qalıqların fotoşəkilləri də əks olunub. Ancaq XIV əsrdə Xəzər dənizdə baş verən zəlzələ nəticəsində həmin qalıqlar suyun altına gedərək itib. Lakin daha sonra aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı həmin qalıqlar yenidən üzə çıxarılaraq tarixçilər tərəfindən araşdırılıb və hətta,günümüzdə nəşr edilən tarix kitabında əks olunub.

Əsərin elmi redaktoru Akademik Nailə Vəlixanlı Xəzər dənizinin ortasındaki bu möcüzəvi qalaya həsr edilmiş nəşrin oxuculara hansı maraqlı faktları aşkarladığı barədə danışdı. Su səviyyəsindəki dəyişikliklər müxtəlif izahatlara səbəb oldu və tədricən ilahi məzmunla dolu əfsanələrə çevrildi. Akademik bildirir ki,bu tarixi qəsr haqqında zamanında çox yazılıb-pozulub hətta, məşhur tarixçimiz Sara Aşurbəyli də dəfələrlə bu qədim qala ilə baglı araşdırmalar aparıb.

Nail xanım deyir ki: "Bizim səbail dediyimiz başqa cür Bail qəsri deyirlər, Yunan şəhəri deyirlər buna və müxtəlif adlarla məlumdur. Bu gün biz Bakıdan baxdıqda onun qalıqlarını görə bilirik. Çalışdıq ki, hansı dövrdə yarandığı haqqında hanası amhiyyətlə oldugu göstərək. Bəziləri onun məbəd oldugunu, xanəgah oldunu da deyirlər..."

Səbailin bir çox təsviri günümüzə qədər gəlib çatıb, qala müxtəlif dövrlərdə təsvir edilib. Qeyd edək ki, "Səbayil" kitabı ölkəmizdə Azərbaycan və ingilis dillərində nəşr olunan ilk fundamental əsərdir.